TANIMLAR VE SEMPTOMLAR
DEHB NEDİR?
- Nörobiyolojik tabanı olan kompleks ve heterojen davranışsal bozukluk olup çocukluk döneminde görülmekte ve çocuk yaklaşık yedi yaşındayken görülür ve nedenleri başlıca genetik ve çevreseldir.
- Kronik karaktere sahiptir ve dikkat becerileri eksikliği ve/veya hiperaktiflik ve dürtüsellikle ilgili sürekli davranışsal modeli takip eder.
- Normalden daha yüksek şiddet ve sıklıkla görülür ve sadece çocuğun performansını değil aynı zamanda günlük performansını da bozar. (López-Ibor A. Ve diğerleri , 2002)
- . Kendine güvenin az olması, depresyon ve/veya anksiyete çocuklarda ADHD ile bağlantılı olarak görülebilir.
- Bazı durumlarda öğrenme bozuklukları ile birlikte görülebilir: disleksi, disgrafi, disortografi ve diskalkuli ve bunun yanında aşağıdaki gibi diğer ek hastalıklarla birlikte görülebilir: İnatlaşma bozukluğu, antisosyal davranış, tikler vb. ADHD hastalığına sahip insanlarda beynin kimyasal fonksiyonlarında anormallikler (nörotransmiter aktivite: dopamin ve adrenalin) ve beynin bazı bölgelerinde (ön lob ve onunla ilgili alanlarda) yapısal seviyede anormallikler gözlemlenmiştir. ( beyinde hacimsel anormallikler, serebellum ve kaudat çekirdekte).
- DEHB’nin aşağıdakilerle karakterize edilen yönetsel olmayan bozukluğu olduğuna dair genel kabul vardır:
- Ön dikkat sisteminde zorluklar.
- sürdürülebilir dikkatte zorluklar.
- sözlü akıcılıkta zorlukla.
- Engelleme ve kendini düzenleme proseslerinde zorluklar
- Çalışma hafızasında zorluklar
- Bilişsel esneklikte zorluklar.
- Sosyal ve duygusal becerilerde zorluklar.
YÖNETSEL FONKSİYONLAR NELERDİR?
- Yönetsel fonksiyonlar verilen bir amacı elde etmek için davranışımızı kontrol etme ve düzenlememizi sağlayan bilişsel prosesler olarak tanımlanır.
GoldbergLuria müritleri yönetsel beyin isimli kitabında ön lobun amacı gerçekleştirmek için diğer beyin yapılardan alınan diğer fonksiyonları ve diğer bilgileri koordine eden anatomik yapı olduğunu açıklamak için metafor veya orkestra şefini kullanır.
- DEHB beyinde yönetsel fonksiyonların aktive edilmesi veya edilmemesi özellikle engellemeyi cevaba yönelik aksaklıktır. Bu aksaklık başlıca dört adet yönetsel kapasiteyi etkiler:
- Sözlü olmayan çalışma hafızası: geriye bakabilmek ve önceki eylemler ve sonuçları ile ilgili görsel bilgiyi görebilmek ve telafi edebilmek için. Kendini farkındalığı, zaman ve mekan algısı ve kullanımını ifade eder.
- Sözlü çalışma hafızası : Eylemimizi düzenlememize yardımcı olan kendi talimatlarımızı uygulamamızı ve yansıtmamızı sağlayan beynimizin sesidir.
- Duygusal kendini ayarlama: Duygularımızı kontrol etme, ayarlama ve yönetebilmek için. Motivasyon ayarlamasını içerir.
- Eyleme yönelik planlama ve problem çözme: amaca yönlendirilmiş yenilik kapasitesi, cevabımızı planlama ve en iyisini seçme, problem çözme ile yüzleşme, hayatımızı planlama ve gelecek hakkında düşünme
- Biz beyin işlev terimleri ifadesiyle ADHD rahatsızlığına sahip kişiyi bisiklet frenine sahip Ferrari olarak ifade edebiliriz.
DEHB Hastalığına sahip çocukta ne görürüz?
Resim 1 DİKKAT EKSİKLİĞİ
Resim 2 HİPERAKTİFLİK
Resim 3 Dürtüsellik
- Bu semptomlar yoğunluk olarak değişkendir ancak eş zamanlı olması zorunlu değildir.
DEHB SINIFLANDIRMA SİSTEMLERİ
Mevcut durumda çocuklarda ve yetişkinlerde ADHD tanımlaması için iki adet uluslararası sınıflandırma sistemi vardır:
|
 |
|
 |
- DSM-V’den sonra , ADHD aşağıdakileri karakterize eder:
A. Gelişme veya işleyişe karışan sürekli dikkatsizlik ve/veya hiperaktiflik-dürtüsellik modeli 1 dikkatsizlik ve/veya 2 dürtüsellikle karakterize edilir.
Not: Semptomlar sadece zıt davranışların, karşı koymaların, düşmanca davranışları veya görev ve talimatları anlamada başarısızlık değildir. Yetişkinler ve ergenlerde (17 yaş üzeri) tanılama için beş veya daha fazla semptom gereklidir.
KRİTER 1: DİKKAT EKSİKLİĞİ
KRİTER 2: HİPERAKTİFLİK & DÜRTÜSELLİK
- DSM V: DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİFLİK BOZUKLUĞU (ADHD)
-
İşleyiş (sosyal, akademik veya işle ilgili) veya gelişmeyi bozan ile ilgili dikkatsizlik ve/veya hiperaktiflikdürtüsellikle ilgili sürekli model
BİRLEŞTİRİLMİŞ SUNUM
Eğer Kriter 1 dikkatsizlik ve Kriter 2 hiperaktiflikdürtüsellik asgari geçmiş 6 ay boyunca mevcutsa
DİKKATSİZLİKLE İLGİLİ BASKIN SUNUM
Eğer 6 ay süre ile kriter 1 dikkatsizlik meydana gelirse ancak Kriter 2 hiperaktiflikdürtüsellik meydana gelmemişse
HİPERAKTİFLİK DÜRTÜSELLİK BASKIN SUNUM
Asgari geçmiş 6 ay süre işe Kriter 2 hiperaktiflikdürtüsellik meydana gelirse ancak Kriter 1 dikkatsizlik meydana gelmezse
DEHB DEĞERLENDİRİLMESİ
DEHB ye sahip çocuğun uyması gereken zorluk derecesinin aşağıdakilerin önemini gösterdiğini hatırlamamız gerekir
Semptomların yöneticisi olarak okul ve aile ortamlarının eylemi
Nörolojik etkilenmenin derecesi
Diğer bozukluklarla eş zamanlı hastalık
DEHB DEĞERLENDİRMESİ: EŞ ZAMANLI HASTALIK
Vakaların yarısından fazlasında eş zamanlı hastalık meydana gelir
- Aşağıdaki hususlar hakkında bilgi sahibi olmamız gerekir:
- Özel öğrenme bozuklukları
- Zıt karşı koyma bozukluğu veya davranım bozukluğu
- Duygusal semptomlar
- Çocukların yaklaşık 60% oranı ADHD ile ilgili nöropsikiyatrik koşullardan zarar görür bunlar içerisinde en yaygın olanları:
- Öğrenme bozuklukları
- Konuşma dil zorlukları
- Zıt karşı koyma bozuklukları
- Tik / Tourette Sendromu
- Anksiyete bozukluğu- Motor koordinasyon zorlukları
- Otustik spektrum
- Davranım bozuklukları
- Depresyon bipolar bozukluk
- Uyku bozukluğu - DEHB içerisinde eş zamanlı hastalıklar şiddet göstergesi olarak anlaşılır.
- Bir çok durumda tedaviye cevap yetersizliğini açıklar
- DEHB ve eş zamanlı hastalık zorluklarını tedavi edebilmek için çok disiplinli tedaviler özel müdahale alanlarına sahip olmalıdır.
- DEHB’nin erken ve kapsamlı tedavisi eşzamanlı hastalıkların meydana gelmesini önleyebilir.
ÇOCUKLAR OKULDA NASIL HİSSEDİYOR?
|
Ben Aptalım! Hiçbir şeyi doğru yapamıyorum! Hiç kimse beni sevmiyor! Herkes bana gülüyor! |
Bugün cezalandırılacağım! Evde bütün gün ödev! Annem bana kızacak ! Senden nefret ediyorum! |
KORKU: Başarısızlık UTANMA: aptal hissetme için KIZMA: yanlış anlaşıldığını hissettiği için MUTSUZLUJ: kaybeden gibi hissettiği için
DEHB hastası olan çocukların okulda yaşadığı özel zorluklar hakkında ne biliyoruz?
- Daha yavaş çalışır
- Çok dağınıklardır
- Akranlarına göre normal olan uzun süreler boyunca konsantrasyonlarını muhafaza edemez.
- Zorlu görevleri çözmek zorunda oldukları zaman kolay şekilde hayal kırıklığına uğrarlar ve çabuk şekilde vazgeçme eğilimindedirler
- Duygularını yetersiz şekilde ifade ederler ve/veya başkalarının duygularını göz ardı ederler.
- Yaşlarına göre davranışları çocuksudur.
DEHB hastalığına sahip çocukların olumlu özellikleri hakkında ne biliyoruz?
- Genellikle yaratıcılardır ve sınıf ortamında kullanılmayan veya takdir edilmeyen çarpıcı becerilere sahiplerdir
- . Genellikle çok sevecenlerdir
- Genel olarak öğretmenlerle işbirliği yapmaktan zevk alırlar.
- Duygulara ve olumlu beklentilere iyi şekilde cevap verirler.
