TANIM VE BELİRTİLER

DİSLEKSİ NEDİR

Disleksinin tam kelime anlamı “okumada zorluktur”. Bu duruma bazen “kelime körlüğü”de denir Disleksik bireyler genellikle ortalama veya ortalama üstü zekaya sahiptirler, ancak okuma ve yazma ile ilgili belirli zorluklar yaşarlar. Okuma yazma bilmeyen öğrencilerin kısa süreli hafızada, sıralamada ve bilgi işlem sırasındaki hızlarında zayıf yönleri olabilir Bu yetenekler, kalabalık bir sınıfta etkili bir şekilde öğrenmek için herkesin ihtiyaç duyduğu becerilerdir. Yaşam için temel becerilerdir.

• Disleksik bireyler karmaşık fikirleri anlayabilir. Ancak bazen bilgilerle çalışmak için daha fazla zamana ihtiyaç duyabilirler. Bu bireyler ayrıca bu bilgileri işlemek için farklı yöntemlere ihtiyaç duyabilirler, örneğin bir kitabı okumak yerine bir sesli kitap dinlemek gibi.
• Bu gibi okuma veya diğer konularla mücadele etmek, hayal kırıklığı ve kendine güvensizliği arttırabilir. Disleksik çocuklarda ise okuldaki öğrenme stresiyle mücadele etmek bu çocukların motivasyonunu kaybetmesine neden olabilir.

İLKÖĞRETİMDE DİSLEKSİ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Başlıca belirtiler şunlardır:

• Okuma ve yazmada harfleri ve onların seslerini öğrenmeyle ilgili problemler,
• Flaş kartlarda ve listelerde olduğu gibi tek kelimeleri okumada zorluk (kod çözme
• Akıcılık eksikliği (akıcı olamama),
• Birçok hatayla yavaş okuma,
• Kötü yazım,
• Zayıf görsel algı / kodlama (ortografik kodlama: büyük harf-küçük harf kullanımı, kelimeler arası boşluk vb. durumların algılanamaması, zayıf algılanması).

Disleksiye neler sebep olur?

Disleksi :

Son derece kalıtsaldır.

Beynin çalışma şekli açısından farklılklar vardır.

Konuşma seslerindeki farkındalığın gelişmesindeki sorunlar fazladır.

BİZ DİSLEKSİK ÇOCUKLARDA NE “GÖRÜYORUZ”?

Disleksisi olan bazı çocuklar okuma ve yazma konusunda sorun yaşarlar. Bazıları sağdan sola yazmaya veya söylemeye çabalayabilirler.

Bazı çocuklar ilk başlarda okuma ve yazma ile ilgili sorun yaşamayabilirler. Fakat daha sonra, dilbilgisi, okuduğunu anlama ve daha derinlemesine yazma gibi karmaşık dil becerileriyle ilgili sorun yaşarlar.

Disleksi, aynı zamanda insanların kendilerini açıkça ifade etmesini zorlaştırabilir. Konuşma esnasında düşüncelerini yapılandırmaları onlar için zor olabilir. Söyleyecekleri doğru kelimeleri bulmakta zorluk çekebilirler.

Bu durum özellikle kendilerini ifade ederlerken mantıksız hatalar yaptıklarında diğerlerinin alaylarını ve şakalarını anlamaya çalışırlarken daha çok ortaya çıkmaktadır.

Okulöncesi veya Anaokulunda Belirtileri:

• Alfabedeki harfleri tanımada güçlük çekiyor mu?
• Harfleri seslere uydurmak için uğraşır, örneğin b veya h harflerinin telaffuzunda hatalar yaparlar.
• Harf, ses, kelime ilişkisini öğrenmede güçlük çekerler. S-O-H-B-E-T harflerini sohbet sözcüğüne bağlama gibi sesleri sözcüklere karıştırmada güçlük çekerler.
• “portakal” yerine “porkatal”, “tuvalet” yerine “tulalet” gibi kelimeleri doğru telaffuz etmek için çaba sarfederler.
• Yeni sözcükleri öğrenmekte güçlük çekerler.
• Aynı yaştaki diğer çocuklardan daha az kelime hazinesine sahiptirler.
• Haftanın günlerini ve diğer ortak sözcük dizilerini saymayı, söylemeyi öğrenmede güçlük çekerler.
• Kafiyeli kelimelerde sorunları vardır.

İlkokul veya Ortaokuldaki Belirtiler

• Okuma ve yazma da yaşanan sorunlar.
• “ve” yerine “ev”, “yok” yerine “koy” gibi harf sırasını karıştırırlar.
• Olguları ve sayıları hatırlamakta güçlük çekerler.
• Kalem tutmakda zorlanırlar.
• Doğru dilbilgisini kullanma konusunda zorluk çekerler.
• Yeni becerileri öğrenmekte zorlanırlar ve ezberlemeye daha fazla önem verirler.
• Matematikte terimleri anlayamadığından problemleri çözmekte zorlanırlar.
• Bilinmeyen, yabancı kelimeleri duyduklarında anlamakta zorlanırlar.
• Bir dizi yönergeyi takip etmekte sorun yaşarlar.

Lisedeki Belirtiler

• Yüksek sesle okurken zorlanırlar.
• Sınıf seviyesinde okuyamazlar.
• Şakaları veya deyimleri anlamakta zorlanırlar.
• Zamanı düzenlemede ve yönetmekte güçlük çekerler.
• Bir hikayeyi özetlemek için çok uğraşırlar, zorlanırlar.
• Yabancı dili öğrenmekte güçlük çekerler.

DİSLEKSİNİN SINIFLANDIRILMA SİSTEMLERİ

DSM-5 tanı ölçütleri içinde önerilen disleksi tanımı (DSM-5, 2010) bu karakterizasyonu (özellikleri )genel olarak yansıtır:

1. Kişinin kronolojik yaşı, eğitim olanakları veya zihinsel yetenekleri ile tutarlı olmayan okuma zorlukları, okuma akıcılığı zorlukları.
2. Kriter 1'deki bozulma; okuma becerileri gerektiren akademik başarıyı veya okuma becerileri gerektiren günlük yaşam aktivitelerini önemli ölçüde etkiler.

Disleksiden etkilenen becerileri anlamak için disleksi ile okuma becerisinin bileşenleri açık olmalıdır:

Okuma Bileşenleri

Normal okuma kabiliyeti, yeterli düzeyde dil anlama ve kelimeleri akıcı bir şekilde anlamayı ve tanımlamayı içerir. Konuşulan kelimeler çevresel deneyimler ve varlıkların semboize edilmiş halleridir, yazılı kelimeler ise konuşulan kelimelerin sembolize edilmiş halleridir. Dolayısıyla, okumayı öğrenme yeteneği, okuma ile ilgili dilsel ve dilsel olmayan bilişsel yeteneklerin normal gelişimine bağlı olan çeşitli bilgi ve becerilerin edinilmesine bağlıdır. Şekil 1, bilişsel süreçleri ve okumayı öğrenmeyle ilgili farklı bilgi türlerini gösteren bir model sunmaktadır (Lyon et all.2002)

Hangi Beceriler Disleksiden Etkilenir?

• Disleksi sadece okuma ve yazmayı etkilemez. Çocuğunuzun öğrenme güçlüğü ile mücadelesinde günlük olarak edinebileceği beceriler ve aktiviteler:
• Sosyal beceriler: Disleksinin çocuğunuzun sosyal hayatını etkileyebilecek birkaç şekilde etklileyebilir. Okuldaki mücadelesi, çocuğunuzu diğer çocukların içerisinde daha aşağıda hissettirebilir.Çocuğunuz yeni arkadaşlar edinmeye çalışmayı bırakabilir veya grup etkinliklerinden kaçınabilir. Çocuğunuz şakayı veya alaycılığı anlamakta da zorluk çekebilir. Çocuğunuzun mizahı çözmesine yardımcı olabilir ve benlik saygısını artırmak için farklı stratejiler deneyebilirsiniz.
• Dinleme Dinlediğini Anlama: Disleksisi olan insanlar okumaktan öte daha iyi bir dinleyici olma eğilimindedirler. Ancak disleksi, arka plandaki gürültüyü filtrelemeyi zorlaştırabilir. [6] Bu, çocuğunuzun gürültülü bir sınıfta öğretmenin söylediğini takip ederken sorun yaşayabileceği anlamına gelir. Öğretmenin yanına oturmak dikkat dağıtıcı unsurları azaltmaya yardımcı olabilir.
• Bellek: Disleksisi olan çocuklar için bir cümleyi okumak çok uzun sürebilir; cümleyi hatırlamayabilirler. Bu durum, metnin anlamını kavramayı zorlaştırır. Sesli bir versiyonun dinlenmesi veya diğer yardımcı teknolojilerin kullanılması yardımcı olabilir.
• Yer-yön bulma: Disleksili çocuklar "sol" ve "sağ" gibi mekansal kavramlarla mücadele edebilir. Bu durum, okul koridorlarında ve diğer tanıdık yerlerde kaybolma korkularına neden olabilir. Bir eşleştirme sistemi kullanmak, sınıftan sınıfa geçişte yardımcı olabilir.
• Zaman yönetimi: Disleksi saati söylemeyi veya bir programa bağlı kalmayı zorlaştırabilir. Bir cep telefonu alarmı, resim programı ve diğer istemler, çocukları (ve yetişkinleri) bu becerileri kazanmalarına yardımcı olabilir.

Bir öğrenci okuma ve yazma ile ilgili zorluklarla karşılaştığında, üç şekilde değerlendirme yapılır.

Disleksinin Değerlendirilmesi

Bir değerlendirme yaparken aşağıdaki alanlar göz önünde bulundurulmalıdır.

Arkaplan bilgisi

Ebeveynlerden ve öğretmenlerden gelen bilgiler, bir öğrencinin genel gelişim ve güçlü ve zayıf yönleri hakkında çok şey anlatır. Disleksi genetik olarak bağlantılı olduğundan, ailedeki bir disleksi öyküsü bir öğrencinin disleksi olasılığının yüksek olduğunu gösterir. Gecikmiş bir konuşma veya dil öyküsü, bir çocuğu, okuma güçlüğü riski altına sokar. Öğrencinin okul, ev ya da dershaneden aldığı müdahalelerin tiplerini ve süresini bilmek ve müdahaleye öğrencinin tepkisini bilmek önemlidir. Okula devam problemleri göz ardı edilmemelidir. Zayıf katılımın geçmişi, beceri gelişiminde belirlenmiş bir zayıflığı açıklayabilir.

Zeka

Yakın zamana kadar bir zeka testinin değerlendirmenin gerekli bir parçası olduğu düşünülüyordu, çünkü bir öğrenme özürlülüğünün teşhisi IQ ve okuma becerisi arasında önemli bir fark bulmaya dayanıyordu. Ortalama veya daha iyi bir zekaya rağmen zayıf başarı önemli bir gösterge olmuştur. Şu andaki düzenlemeler, böyle bir tutarsızlığın teşhis koyarken mevcut olmasını gerektirmiyor. Yönetmeliklere bu konuda değişiklik yapıldı, çünkü birçok çalışma, bir öğrencinin yazılı dili (okuma ve yazım denetimi) becerilerini geliştirmenin ne kadar kolay olduğununun belirlenmesinde zekanın en belirleyici kriter olmadığını göstermiştir. Bunun yerine, sözlü dil becerileri (dinleme ve konuşma), okuma ve yazma için en iyi ön belirtiler olarak kabul edilir.

Ortalama zekâ yeteneklerini belgelemek için resmi bir zeka ölçütü her zaman gerekli değildir. Daha küçük yaştaki çocuklar için, ailenin ve öğretmenin edindiği bilgiler çocuğun dil gelişimi hakkında ortalama entelektüel yeteneklerini gösterebilir. Daha büyük yaştaki öğrenciler veya yetişkinler için, okulda veya işte geçmiş başarılar en azından ortalama zekayı gösterebilir.

Sözlü dil becerileri

Basitçe ifade edilen, sözlü dil, konuşmayı dinleme ve anlama yeteneğimize, düşüncelerimizi konuşma yoluyla ifade etme yeteneğine atıfta bulunur. Sözlü dil konuşmamızdaki sesleri tanıma ve bunları yapma gibi düşük düzey becerilerden ve konuşan birini dinleyerek veya düşüncelerini ifade etmek için cümleler kurarak anlam kazanmak gibi üst düzey becerilerden oluşur. Disleksisi olan öğrenciler genellikle yeterli seviyede dil becerisine sahiptir. Üst düzey sözlü dil becerilerinin göstergeleri arasında yaşa uygun hikayeyi ve konuşulan yönergeleri anlaması, konuşmaları sürdürmesi ve yaşa uygun olan kelimeleri anlaması ve kullanması sayılabilir. Bir öğrencinin üst düzey sözel dil becerilerine sahip olması, ancak yazılı dil (okuma ve yazım yazma) becerilerini geliştirmede çok zorlanması durumunda, disleksi için değerlendirme ihtiyacı önerilir.

Disleksisi olan öğrencilerin genellikle yüksek seviyede dil becerilerine sahip olmalarına rağmen, genellikle düşük seviyeli dil becerilerinde sorunlar (eksiklik) olur (bkz. "Ses bilgisi işleme" bölümü). Bu durum, dilin seslerini kullanarak okuma ve heceleme öğrenimini sınırlar. Disleksili çocuklar, çoğu zaman dil gelişiminde gecikmeler yaşarlar, ancak üst düzey dil becerileri genellikle okula geldiklerinde yaş açısından uygundur. Üst düzey dil becerileri ile ilgili zorluklar, bir konuşma dili patoloğu tarafından dilin bozulmasının ekarte edilmesi için bir dil değerlendirmesine ihtiyaç olduğuna işaret eder.

Kelimeleri tanıma

Kelime tanıma, tek başına basılmış kelimeleri okuma yeteneğidir. Buna kelime okuma veya kelime tanımlama denir. Sözcük tanıma testleri öğrencilerin bir listede basılmış tek tek kelimeleri okumalarını gerektirir. Öğrenci için, bir kelimenin anlamı gibi ipuçları kelimeyi anlamalarına yardımcı olamaz. Hem doğruluğu hem de öğrencinin kelimeleri akıcı okuması için geçen süreyi puanlayan kelime tanıma testleri özellikle yararlıdır. Disleksisi olan öğrenciler genellikle doğru okurlar ancak kelimeleri okurken çok yavaştırlar. Hem doğruluk hem de kelime okuma hızı, okunan şeyin anlaşılmasını etkileyebilir.

Kod çözme

Kod çözme, harf bilgisi, yazım kalıpları ve sözcüğü heceler gibi küçük parçalara ayırarak yabancı kelimeleri okuma becerisidir. Kod çözme de "sözcük saldırısı" olarak da adlandırılır. Kod çözme testleri, öğrencinin daha önce öğrendiği bir kelimenin belleğinden çağırılmasından ziyade bu kod çözme becerilerine güvenmeye zorlanması için daha önce öğrendikleri saçma sözcükleri (gerçek sözcüklere benzeyen ancak meyv veya ağmala gibi hiçbir anlam taşımayan kelimeler) kullanmalıdır (Siegel, 1988).

Heceleme

heceleme testleri, örneğin harf-ses eşleşmeleri, bir sesi heceyle harmanlayan harf desenleri (yüksekte â € "teknede oa"), çoğul hallerin çoğaltılma şekli gibi bilgileri kullanarak bireysel kelimeleri hafızadan yazma yeteneğini ölçer. Yazım denetimi, sözcük saldırısının tam tersidir, ancak daha da zor. Sözlü olarak tek tek sesleri ayırarak, her sese farklı şekillerde gelebilecekleri hatırlayarak, bir yol seçerek, o ses için harf (ler) yazmayı ve aynı kelimenin bir sonraki sesi için aynı şeyi yapmayı gerektirir. Yazım, çocuğun kısa ve uzun süreli hafızasını vurgular ve çocuğun harfleri okunaklı ve doğru sırayla yazma kolaylığı veya zorluğu nedeniyle karmaşık hale getirir. Yazım denetimi genellikle disleksi olan ve tedavisi en zor olan öğrenciler arasında en ciddi zayıflıktır.

Sesbilimsel işlem- fonolojik işlem

Ses bilgisi, genel dil yeteneğinin küçük bir parçasıdır. Anlam içermeyen, düşük seviyeli bir dil becerisidir. Sesbilim, dilimizin "ses sistemi" dir. Konuşma dilimiz, kelimeler, kelime parçaları (heceler gibi) ve bireysel seslerden (fonemler) oluşur. Harfleri okuma ve yazma için seslerle ilişkilendirmeyi öğrenmek için, sesleri düşünmemiz, hatırlamamız ve doğru bir şekilde sıralamamız gerekir. İyi okuyucular bunu bilinçli bir çaba göstermeden otomatik olarak yapar. Bununla birlikte, disleksisi olan öğrenciler sesleri tanımlama, telaffuz etme veya geri çağırma konusunda zorluk çekerler. Fonolojik işlem testleri bu becerilere odaklanır.

Otomatiklik / Akıcılık becerileri

Disleksisi olan öğrenciler genellikle bilgi işleme hızı (görsel veya işitsel) düşüktür. Görevler, Adlandırma Hızını ölçer (Hızlı Otomatik Adlandırma da denir). Nesnelerin, renklerin, harflerin ve sayıların setleri sıklıkla kullanılır. Bu eşyalar bir kartta sıralı olarak gösterilir ve öğrenciden mümkün olan en kısa sürede her birinin adını belirtmesi istenir. Adlandırma hızı, özellikle mektup adlandırma, okuma zorluklarının en erken öngörücülerinden biridir. Bu nedenle, genellikle küçük çocuklar için tarama önlemleri kapsamında kullanılır. Yavaş adlandırma hızı, okuma akıcılığının geliştirilmesiyle ilgili sorunlara neden olur. Ayrıca öğrencilerin zamanlı testlerde başarılı olmasını zorlaştırır. Adlandırma yeteneği eksikliği ve fonolojik işleme açığına sahip öğrencilerin "çift açığı" var olduğu düşünülmektedir. Çift açığı olan öğrenciler, yalnızca birinde diğerine kıyasla daha ciddi zorluklarla karşılaşmaktadırlar.

Okuduğunu Anlama

Genellikle, disleksi puanı olan öğrencilerin, dinleme anlayışından ziyade, okuduğunu anlama testlerinden daha düşük seviyede oldukları için, deşifre etme, doğru veya akıcı bir şekilde sözcükleri okuma zorlukları vardır. Bununla birlikte, disleksi olan öğrencilerin genellikle yüksek düzeyde sözlü dil becerilerine sahip olduklarının ve sözcüklerle ilgili zorluk çekmelerine rağmen bir pasajın temel fikrini anlayabildiklerinin farkında olmak önemlidir. Ayrıca, okuduğunu anlama görevleri genellikle öğrencinin soruların cevaplarını bulurken başvurabilecekleri kısa bir pasajı okumasını gerektirir. Bu nedenlerle, disleksi öğrencileri okuma anlama testlerinde ortalama puan kazanabilir, ancak sınıf düzeyindeki ders kitaplarında uzun okuma ödevlerini okuma ve anlama konusunda hâlâ zorlanmaktadır.

Kelime bilgisi

Kelime bilgisini test etmek önemlidir, çünkü sözcük dağarcığı dinlerken veya okurken anlayışı büyük ölçüde etkiler. Disleksisi olan öğrencilerin dil öğrenmede ya da hafızada sahip olabilecekleri güçlükler, kelimelerin anlamlarını öğrenme becerisini etkileyebilir (kelime dağarcığı). Bağımsız okuma yapmakda yeni kelimeleri geliştirmek için önemli bir araçtır. Genellikle daha az okuyan zayıf okuyucuların, kelime geliştirmede gecikmeler olması muhtemeldir. Bununla birlikte, disleksisi olan öğrencilerin kelime çözümleme testlerinden ötürü kelime incelemelerini okumakta zayıf bir şekilde performans gösterebileceğini ve bazı kelimelerin anlamlarını bilmedikleri için değil de uygulayamadıklarını belirtmek önemlidir. Bu nedenle, kelime bilgisinin doğru bir ölçüsünü elde etmek için hem okuma hem de dinleme kelime işlemlerini yönetmek için en iyisidir.

Disleksisi olan bir bireyin güçlü ve zayıf yönlerinin profili, yaş, eğitim imkânı ve duygusal uyum, öğrenme durumlarında dikkat edebilme yeteneği, sağlık veya motivasyon ile ilgili zorluklar gibi birlikte görülen faktörlerin etkisine göre değişir. Bununla birlikte, ayırt edici özelliklerin bulunduğu kümeler sıklıkla belirtilmektedir.

Aile Tarihi ve Erken Gelişim

• Ailenin nesiller boyunca okuma / yazma denetimi zorluklarıyla ilgili raporlar
• Normal doğum öncesi ve doğum öyküsü
• Konuşma / dil edinme gecikmeleri / zorlukları

Erken Çocukluk / İlköğretim Sınıfları

• Akustikte zorluk, seslerin harmanlaması, alfabeyi öğrenme, harfleri seslerle bağlama zorluğu
• Yazım kurallarına uymakta zorluk, kelimeleri hecelerken ses çıkarma biçiminde öğrenme konusunda zorluk çekme (Örn: gibi yerine gib)
• Küçük kelimeleri ya da ekleri (-de, -da vb.) hatırlamakta zorluk çekerler dolayısıyla konuşurlarken bu kelimeler ortaya çıkmaz.
• Dinleme bilgisi çoğunlukla okuduğunu anlama bakımından iyidir, kendisine okunduğunda bir hikayeyi anlayabilir ancak hikayeyi bağımsız olarak okurken zorlanır.

Orta ve Ortaokul

• isteksiz okuma
• Kelimeleri yavaş ve tane tane okuyan okuyucular; listelenmiş sözcüklerde zorlanma, anlamsız kelimeler ve dinleme sözlüğünde olmayan kelimelerle büyük güçlük
• Hecelemekte oldukça zayıflık, sesleri yanlış kodlama, eksik ya da fazla harf kullanma ya da bütün kelimeyi yanlış söyleme
• Akıcı yazı yazamama, ve ortaya çıkan yazının az olması ve düşük kaliteli olması
• Konuşurken, ortak sözcükleri yanlış telafuz etme eğilimi olabilir (format için floormat); Daha karmaşık gramer yapılarını kullanamama veya kullanma zorluğu.
• Dinlediğini anlama, okuduğunu anlama zamanlı ölçümlerde genellikle performans üstündür (okuma-anlama önlemleri zamanı aşımı olmadığı sürece zaman eşdeğer olabilir).
• Zayıf kelime bilgisi ve kullanımı

ÇOCUKLAR OKULDA NASIL HiSSEDER?

Ben disleksiyim ...

Okula başladığımda, okumayı öğrenmek için diğerlerinden daha uzun zaman ayırdığımı fark ettim.Bu yüzden kitaplardan kaçındım. Ne kadar çok çalışırsam çalışayım el yazım çok da iyi değildi.

Çoğu zaman öğretmenin talimatlarını anlamadım ve sormaya çok utandım çünkü hep yapılan işin arkasından geliyordum.Sınıfta kolayca dağılabiliyordum ve okuldan nefret ediyordum.Tembel ve aptal gibi hissediyordum. Taki bir arkadaşım bana disleksiden bahsedene kadar.

Mehmet