DEFINICJA I SYMBOLE:

 

CZYM JEST DYSLEKSJA?

Słowo to oznacza dokładnie „trudność w czytaniu”. Czasami ta przypadłość nazywana jest również „ślepotą słów”. Osoby z dysleksją mają zazwyczaj przeciętną lub ponad przeciętną inteligencję, ale posiadają specyficzne trudności z czytaniem i pisownią.

Ogólnie przyjęta definicja naukowa mogłaby brzmieć w następujący sposób: funkcjonalna, specyficzna i trwała zmiana w neuropsychologicznej zmianie w procesach odczytywania, takich jak czytanie ze zrozumieniem, płynność i dekodowanie, które nie są spowodowane zaburzeniami psychicznymi, zmysłowymi lub percepcyjnymi.

Główne kryteria są takie same jak w przypadku dysortografii, dysgrafii i dyskalkulii:

A. uporczywość choroby w latach szkolnych, nawet po wykonaniu leczenia

B. Niskie wyniki w nauce, osiągane z dużym wysiłkiem i wsparciem

C.Trudności z nauką pojawiające się najczęściej w pierwszych latach szkoły podstawowej

 

Uczniom dyslektykom może towarzyszyć również słaba pamięć krótkoterminowa oraz szybkość przetwarzania informacji. Te umiejętności każdy powinien opanować – są przydatne zarówno w szkołach, jak i w dorosłym życiu.

Dysleksja nie przeszkadza osobom w rozumieniu skomplikowanych myśli, choć czasem potrzebują więcej czasu na pracę nad informacjami. Mogą również potrzebować innego sposobu przetwarzania informacji, takiego jak słuchania audiobooków lub używania specjalnego oprogramowania do czytania, zamiast czytać samodzielnie.

Problemy z czytaniem mogą prowadzić do frustracji i niskiej samooceny. Stres związany ze szkołą może również powodować brak motywacji do nauki.

Dysleksja to choroba współwystępująca: często pojawia się wraz z innymi trudnościami, takimi jak dysortografia lub dysgrafia. Ten typ choroby może utrudnić jej zdiagnozowanie. W tym przypadku, jeśli problem jest poważniejszy, należy unikać terminu „dysleksja” do jego określania, w celu wprowadzenia konkretnych zmian.

JAKIE SĄ PODSTAWOWE SYMPTOMY DYSLEKSJI?

Głównymi objawami są:

-Problemy z nauką liter, wymawianiem ich i pisaniem

-problemy z odczytywaniem pojedynczych słów np. z fiszek lub z list (dekodowanie)

-brak płynności

-powolne czytanie, popełnianie wielu błędów (niska dokładność)

-słaba pisownia

-trudności w kodowaniu ortograficznym

 

Co powoduje dysleksję?

Dysleksja jest:

-wysoko dziedziczna

-różnicą w sposobie działania mózgu

-problemem w rozwoju świadomości fonologicznej

Najnowsze badania wskazują, że zaburzenie to spowodowane jest migracją komórek neurologicznych, w połączeniu z podstawą genetyczną i składnikiem dziedzicznym, zlokalizowanym w lewej części kości ciemieniowej (ze względu na rodzaj choroby, zalecane jest podjęcie środków kompensacyjnych).

Dysleksja nie jest chorobą wymagającą opieki medycznej. Uczniowie mają indywidualną charakterystykę choroby, a interwencja zależy od poziomu trudności, celu, umiejętności, wieku itd.

Niektóre wymagają ścieżki terapeutycznej, inne narzędzi kompensacyjnych lub inne.

CO WIDZIMY W DZIECKU Z DYSLEKSJĄ

Niektóre dzieci z dysleksją mają problem z czytaniem i pisaniem, a inne mogą zmagać się z problemami z pisaniem.

Niektóre dzieci początkowo nie wykazując problemów z powyższymi umiejętnościami, ale w późniejszym czasie mogą mieć kłopoty z bardziej złożonymi umiejętnościami językowymi, takimi jak gramatyka, zrozumienie tekstu, pisanie niedosłowne.

Dysleksja może również utrudnić wyraźne wyrażanie się, przez co osoba może być trudna do zrozumienia. Czasami mogą mieć problem z dobraniem właściwych słów.

Inni nie są w stanie zrozumieć tego, co słyszą – szczególnie, kiedy ktoś używa języka niedosłownego i sarkazmu.

Znaki rozpoznawcze w przedszkolu lub szkole przygotowawczej:

-problemy z rozpoznawaniem liter alfabetu

-problemy z przyporządkowaniem dźwięków do właściwych liter, na przykład nie rozróżniając liter takich jak b i h

-problem z połączeniem poszczególnych sylab w słowa

-ma trudności z poprawnym wypowiedzeniem podobnie brzmiących do siebie słów

-trudności z nauką nowych słów

-ma mniejszy zasób słownictwa niż równieśnicy

-ma problem z liczeniem, wypowiedzeniem dni tygodnia i innych popularnych sekwencji wyrazów

-problemy z rymowaniem

Znaki ostrzegawcze w szkole podstawowej lub gimnazjum:

-problemy z czytaniem i ortografią

-zmiana kolejności liter w słowach

-trudności z zapamiętywaniem faktów i liczb

-trudności z poprawnym trzymaniem długopisu

-trudności z użyciem odpowiednich reguł gramatycznych

-trudności z wykonywaniem zadań opierających się na zapamiętywaniu

-problemy z matematyką

-trudności z wypowiadaniem nieznanych słów

-problemy z czytaniem ciągów słów

Znaki ostrzegawcze w szkole średniej:

-trudności z czytaniem na głos

-nie czyta tak dobrze jak rówieśnicy

-ma kłopoty ze zrozumieniem żartów lub idiomów

-ma trudności z organizowaniem i zarządzaniem czasem

-ma trudności w podsumowaniu przeczytanego tekstu

-ma trudności z nauką języka obcego

 

SYSTEMY KLASYFIKACJI DYSLEKSJI:

Proponowana przez definicję dysleksja dla DSM-5 (DSM 2010) ogólnie charakteryzuje się:

 

1. Trudnościami w dokładności lub płynności czytania, które nie są zgodne z wiekiem danej osoby, jej możliwościami edukacyjnymi lub zdolnościami intelektualnymi.

2. Zakłócenie kryterium 1, znacząco wpływa na osiągnięcia naukowe

 

By zrozumieć w pełni pojęcie dysleksji, powinno się zrozumieć:

Składniki zdolności czytania:

Normalnie, na zdolność czytania składa się rozumienie języka i płynna identyfikacja słów. Słowa pisane są kodowanymi (symbolizowanymi) reprezentacjami wypowiadanych słów, a słowa wypowiadane są kodowane za pomocą doświadczeń. Do zdobycia pełnej umiejętności czytania należy zdobycie różnych rodzajów wiedzy i umiejętności, które same w sobie są uzależnione od prawidłowego rozwoju zdolności językowych i poznawczych.

 

NA JAKIE UMIEJĘTNOŚCI MA WPŁYW DYSKELSJA?

Dysleksja nie wpływa jedynie na czytanie i pisanie. Oto niektóre codzienne czynności, z którymi Twoje dziecko może mieć problem:

Umiejętności społeczne: Dysleksja może mieć wpływ na życie towarzyskie dziecka. Problemy w szkole mogą sprawić, że Twoje dziecko poczuje się gorsze od innych. Twoje dziecko może przestać nawiązywać nowe znajomości, może również mieć problem ze zrozumieniem żartów i sarkazmu. Możesz spróbować różnych strategii, by podnieść samoocenę swojego dziecka.

Rozumienie ze słuchu: Osoby z dysleksją są raczej słuchaczami niż czytelnikami. Dysleksja może jednak sprawić, że dziecko będzie się rozpraszać, słysząc hałasy w tle. Oznacza to, że dziecko może mieć problem z nadążaniem za tym, co mówi nauczyciel, jeśli w sali jest zbyt duży hałas. Siedzenie w pobliżu nauczyciele może pomóc w redukcji zakłóceń.

Pamięć: Dzieci z dysleksją często długo czytają zdanie, nie pamiętając potem jego znaczenia. To sprawia, że trudno zrozumieć dziecku tekst. Problem może rozwiązać słuchanie audio booków i używanie innych tego typu technologii.

Zarządzanie czasem: Dysleksja może utrudnić określanie czasu lub trzymanie się harmonogramu. Alarm telefonu komórkowego, kalendarz, organizer, mogą pomóc dziecku (i dorosłemu) w zarządzaniu czasem.

 

OCENA DYSLEKCJI:

Podczas przeprowadzania oceny należy rozważyć następujące obszary:

Informacje podstawowe:

Informacje od rodziców i nauczycieli mogą dużo nam powiedzieć o ogólnym rozwoju, oraz słabych i mocnych stronach ucznia. Ponieważ dysleksja może być przenoszona genetycznie, rodzinna historia może pokazać, czy uczeń jest narażony na dysleksję. Opóźnienie rozpoczęcia mówienie również może skutkować późniejszymi problemami z czytaniem. Ważne jest aby znać termin wszelkich interwencji dot. dysleksji przeprowadzonych w szkole, aby wyeliminować problemy ucznia z chodzeniem do szkoły. Duża ilość nieobecności i brak kontaktu z rówieśnikami może również być identyfikowana z dysleksją.

 

Inteligencja

Do niedawna test inteligencji był konieczny by zdiagnozować choroby powodujące problemy z nauką. Myślano, że problemy mają osoby u których zauważono znaczącą różnicę pomiędzy IQ a umiejętnością czytania. Za kluczowy wskaźnik uznano kiepskie wyniki w nauce, pomimo przeciętnej lub wyższej inteligencji.

Przepisy te zostały jednak zmienione, bo zrozumiano, że przez inteligencję nie da się przewidzieć, czy dziecko będzie mieć problemy z czytaniem lub pisaniem. Zamiast tego uznano, że najlepsze do tego są umiejętności językowe (słuchanie i mówienie).

Wykonanie testu inteligencji nie jest zawsze potrzebne do udokumentowania przeciętnych zdolności intelektualnych. W przypadku młodszych dzieci, te zdolności mogą być udokumentowane dzięki informacji od rodziców i nauczycieli dotyczących uczenia się dziecka. Dla starszych uczniów i dorosłych, to osiągnięcia w szkole lub pracy mogą wykazywać przeciętną inteligencję.

 

Umiejętności językowe:

Język mówiony odnosi się do naszej zdolności słuchania i rozumienia mowy, a także wyrażania naszych myśli. Język ustny składa się z umiejętności niskopoziomowych, takich jak rozpoznawanie i tworzenie dźwięków oraz umiejętności wysokopoziomowych, takich jak zrozumienie sensu czyjejś wypowiedzi i tworzenie zdań wyrażających myśli. Uczniowie z dysleksją zazwyczaj posiadają umiejętności językowe na wyższym poziomie. Umiejętności językowe na wysokim poziomie wskazują obejmują umiejętność zrozumienia odpowiedniej dla wieku wypowiedzi, rozmowy, oraz rozumienia i używania słów odpowiednich dla wieku. Jeśli uczeń ma przeciętnie wysokie umiejętności językowe, ale wiele trudności z pisaniem i czytaniem, zaleca się rozważenie dysleksji.

Chociaż uczniowie z dysleksją zazwyczaj mają umiejętności językowe na wysokim poziomie, mogą mieć problemy z umiejętnościami na niższym poziomie (patrz sekcja „Przetwarzanie fonologiczne). Ten deficyt języka ogranicza zdolność uczenia się czytania i pisania wykorzystując dźwięki języka. Małe dzieci z dysleksją są często opóźnione w rozwoju językowym, ale kiedy rozpoczynają szkołę, ich umiejętności językowe mogą być na wyższym poziomie. Takie trudności sugerują ocenę poprawy języka przez patologa, aby wykluczyć utratę języka.

Rozpoznawanie wyrazów:

Zdolność rozpoznawania wyrazów to zdolnośc do czytania pojedynczych, drukowanych słów. Testy polegające na rozpoznawaniu słów wymagają, aby uczniowie odczytali pojedyncze słowa wydrukowane na liście. Uczeń nie może używać wskazówek, takich jak reszta zdania, aby zrozumieć czytane słowo. Szczególnie użyteczne są testy które sprawdzają czas, dokładność i płynność, z którą uczeń czyta dane słowa. Dyslektycy są często dokładni, ale mają problemy z szybkim czytaniem słów. Zarówno dokładność jak i szybkość czytania mogą mieć wpływ na zrozumienie czytanego tekstu.

Rozszyfrowywanie:

Dekodowanie to umiejętność odczytywania nieznanych słów, wykorzystując ich brzmienie, wzór pisowni oraz pogłębianie słowa na mniejsze części, np. sylaby. Dekodowanie nazywa się często również „atakiem słów”. Testy dotyczące tego tematu powinny używać bezsensownych słów (które wyglądają jak istniejące słowa, ale nie mają znaczenia), aby zmusić ucznia do polegania na umiejętnościach dekodowania, a nie na pamiętaniu już nauczonych słów (Siegel, 1988).

Pisownia:

Testy pisowni mierzą zdolność ucznia do pisania poszczególnych słów z pamięci przy użyciu ich wiedzy, na przykład powiązań z literą i dźwiękiem, połączeniami liter, które razem odpowiadają za jeden dźwięk (np. „rz”, „ch”). Pisownia jest przeciwieństwem mówienia, jednak bywa o wiele trudniejsza. Wymaga oddzielania poszczególnych dźwięków słowem, pamiętając sposoby, w jaki każdy dźwięk może być pisany, wybierając jeden ze sposobów i powtarzając ten proces ponownie, aby zamknąć dźwięk w słowie. Pisownia podkreśla krótką i długotrwałą pamięć dziecka i jest jednocześnie łatwa i trudna – jest najczęstszą trudnością dla uczniów z dysleksją.

Przetwarzanie fonologiczne:

Fonologia jest jedną z ogólnych zdolności językowych. Jest to umiejętność językowa niskopoziomowa, ponieważ nie jest tak znacząca jak inne. Fonologia to „system dźwiękowy” naszego języka. Język mówiony składa się z części mówionych i słów. Musimy mieć możliwość myślenia, zapamiętywania i prawidłowego porządkowania dźwięków ze słowami, aby nauczyć się łączyć litery z dźwiękiem. Osoba bez dysleksji robi to automatycznie, bez świadomego wysiłku. Uczniowie z dysleksją mają trudności z identyfikacją, wmawianiem lub odczytywaniem tych dźwięków. Testy fonologiczne koncentrują się na tych umiejętnościach.

Automatyczność/ płynność:

Uczniowie z dysleksją często powoli przetwarzają docierające do nich informacje (wizualne lub słuchowe). W zadaniach mierzących prędkość nazewnictwa (nazywane także zadaniami na nadawanie nazwy automatycznej często używa się zestawów przedmiotów, kolorów, liter i cyfr. Elementy te prezentowane są w rzędzie, a uczeń proszony jest o nadanie im imion tak szybko, jak to możliwe. Prędkość nazewnictwa, w szczególności nazewnictwa liter jest jednym z najlepszych sposobów na wykrycie problemów z czytaniem i ich zapobieganie. Test ten jest więc często używany przy badaniu małych dzieci, bo problemy z nazewnictwem powodują problemy z czytaniem, co znowu utrudnia uczniom zdawanie testów, na które mają określony czas. Uważa się, że uczniowie z deficytem prędkości nazewnictwa i deficytem przetwarzania fonologicznego mają „podwójny deficyt”. Uczniowie z podwójnym deficytem mają więcej trudności, niż ich koledzy z jednym deficytem.

Czytanie ze zrozumieniem:

Zazwyczaj uczniowie z dysleksją mają gorsze wyniki na testach z czytania ze zrozumieniem, lub czasami słuchania ze zrozumieniem, ponieważ mają trudności z dekodowaniem i dokładnym/płynnym czytaniem słów. Ważne jest jednak by zdać sobie sprawę, że uczniowie z dysleksją mają zazwyczaj wysoce rozwinięte inne umiejętności językowe i potrafią zrozumieć główny przekaz słów, pomimo trudności. Co więcej, zadania z czytania wymagają zazwyczaj od ucznia zapoznania się jedynie z krótkim fragmentem tekstu, w którym uczeń musi znaleźć odpowiedź na pytanie. Z tego właśnie powodu, dyslektycy mogą osiągać przeciętne wyniki na egzaminach z czytania, ale w dalszym ciągu mają trudności z rozumieniem tego, co czytają oraz z zrozumieniem długich zdań.

Znajomość słownictwa:

Ważne jest testowanie znajomości słownictwa, ponieważ w znaczącym stopniu wpływa to na rozumienie tekstu czytanego i słuchanego. Dysleksja może mieć wpływ na pojawiające się trudności z nauką słów (słownictwo) i pamięcią. Niezależne czytanie jest również ważne, by opracować nowe słownictwo. Osoby, które mało czytają mogą mieć mniejszy zasób słów i opóźnienie w rozwoju języka. Warto jednak zauważyć, że kiepskie wyniki na testach z czytania mogą być spowodowane trudnością w dekodowaniu słów, a nie w braku ich znajomości. Z tego powodu najlepiej jest sprawdzać jednocześnie umiejętność czytania i słuchania ucznia, aby mieć pełny obraz jego znajomości języka.

Profil mocnych i słabych stron osoby z dysleksją różni się w zależności od wieku, możliwości edukacyjnych oraz wpływu współwystępujących czynników, takich jak dostosowanie emocjonalne, zdolność do skupiania uwagi, trudności ze zdrowiem lub mała motywacja. Niemniej, często zauważa się cechy odróżniające:

Historia rodzinna i wczesny rozwój.

Raporty o trudnościach w czytaniu/ pisowni u innych członków rodziny.

Historia urodzenia.

Opóźniania w uzyskaniu umiejętności mowy i językowych.

Wczesne dzieciństwo/ pierwsze oceny.

Trudności z rymowaniem, mieszanie dźwięków, nauka alfabetu, łączenie liter z dźwiękiem.

Trudności w uczeniu się słów i ich pisowni, oraz wyrazów dźwiękonaśladowczych.

Trudności w pamiętaniu o „małych słowach” - o, w, z

Rozumienie ze słuchu jest zazwyczaj łatwiejsze niż rozumienie tekstu pisanego. Można zrozumieć czytaną historię, ale nie wtedy, gdy jest ona zupełnie niezwiązana.

Gimanzjum:

• niechętni czytelnicy

• wolne czytanie słowo po słowie, trudności w odczytywaniu słów z list, nonsensownymi słowami oraz słowami słyszanymi, a nie pisanymi.

• Niepoprawne wypowiadanie sylab, łączenie ze sobą dźwięków i słów

• nie biegłe pisanie – wolne, w złej jakości i ilości

 

Uczeń może mieć trudności w wymawianiu podobnych do siebie słów, oraz trudności w używaniu bardziej złożonych form gramatycznych.

Ma niewielki zasób słownictwa i trudności z jego używaniem.

JAK DZIECI CZUJĄ SIĘ W SZKOLE?

Jestem dyslektykiem...

Kiedy zacząłem szkołę, zauważyłem, nauka czytania zajmuje mi więcej czasu, niż moim rówieśnikom, więc unikałem książek. Moje pismo również nie było zbyt dobre, nie ważne jak bardzo się starałem.

Często nie rozumiałem instrukcji nauczyciela i byłem zbyt nieśmiały aby zapytać się o wyjaśnienie, ponieważ zawsze zostawałem w tyle. W klasie łatwo się rozpraszałem i nienawidziłem szkoły. Byłem leniwy i czułem się głupi.

Na szczęście mój dobry przyjaciel powiedział mi o dysekcji.

Mehmet